Oproep/open brief aan alle staten- en raadsleden en bestuurders in Nederland.

Bestuurders zijn aangesteld om de wet uit te voeren, niet om ervan weg te kijken in de energietransitie

Het Democratisch Energie Initiatief (DEI) roept in het belang van onze democratie alle raadsleden en statenleden in Nederland op alle besluitvorming in het kader van de Regionale Energie Strategie (RES) serieus en nauwgezet te toetsen aan de EU milieurichtlijnen. Het gaat niet alleen om wind- en zonneparken waar de wet – de richtlijnen van de EU – niet uitgevoerd worden.

De Nederlandse bestuurders hebben categorisch nagelaten de SMB-richtlijn v.d. EU inzake voorafgaand onderzoek – dus vooraf aan het aktiviteitenbesluit en andere primaire besluitvorming – en volwaardige burgerparticipatie vooraf aan de besluitvorming uit te voeren.

Nu er een EU-arrest dd 25/6/2020 is dat zich hierover helder uitspreekt komt ook de rol van de gemeenteraden, burgemeesters en de colleges in beeld om dat te herstellen. Idem dito de provinciale staten, CdK’s en colleges van GS.

EU richtlijnen behoren tot de EU wetgeving. En staan met de EU oprichtingsverdragen aan de top van onze wetgeving. Alle bestuurders in Nederland dienen die uit te voeren. Helaas doen de bestuurders van gemeenten dat in navolging van het rijk en provincie niet. Zij informeren ook niet de raden over de Europese rechtsontwikkelingen en het dwingendrechtelijke werking van EU richtlijnen.

Uit de recente uitspraak van het Europese Hof van 25 juni 2020 blijkt dat zon en windparken onder de Europese richtlijnen vallen. Het gaat hierbij om de plan-MER richtlijn 2001/42/EU en 2018/1999/EU en 2018/2001/EU.

Deze recente uitspraak van het Hof van Justitie van de EU, ons hoogste rechtscollege van de EU, handelt over het dwingendrechtelijke karakter van de SMB -Richtlijn 2001/42/EU waarin ook het VN Verdrag van Aarhus is geïncorporeerd. De EU richtlijnen dienen door de gemeenten uitgevoerd te worden, ook indien het rijk of provincie dit verwaarlozen.

De SMB-Richtlijn 2091/42/EU schrijft voor dat plannen met vergaande milieu- en gezondheidsgevolgen onderworpen moeten worden aan een milieutoetsing.

Tot nu heeft de Raad van State het ontbreken van een dergelijk zwaar onderzoek goed gevonden. Maar deze lijn is op grond van het recente EU-arrest niet vol te houden.

Door de recente  uitspraak van het Europese Hof, het hoogste rechtscollege in de EU, komt de jurisprudentie van de Raad van State in een ander daglicht te staan. Van deze rechtsontwikkeling mogen bestuurders niet wegkijken.

De raad en de staten staan volgens de Grondwet en de Gemeentewet aan het hoofd van de gemeente en provincie.Vanuit die positie kunnen zij de voorgenomen besluitvorming over de RES aanhouden wegens strijd met het Europees recht. En kunnen zij de door de colleges aangedragen voorstellen niet agenderen voor besluitvorming, dan wel het met een negatief besluit afvoeren.

De burgemeesters en CdK‘s hebben een extra verantwoordelijkheid. De burgemeester komt op grond van Gemeentewet en Europees Verdrag een bijzondere verantwoordelijkheid toe dat besluitvormingsprocessen juridisch in orde zijn. En dat er behoorlijk wordt bestuurd. En dat (170 lid 1 onder c Gemeentewet) de burgerparticipatie kwaliteit heeft.

De burgemeester heeft in dezen ook een taak en plicht het EU beginsel van Unietrouw in praktijk te brengen. Maar dat geldt ook voor de twee andere bestuursorganen van de gemeente, raad en college. De burgemeester mag zich echter niet verschuilen achter een collegebesluit of raadsmeerderheid. Hetzelfde geldt voor de CdK op grond van de Provinciewet.

Burgemeesters en Commissarissen komt op grond van de wet een bijzondere rol en verantwoordelijkheid toe te waken over een juiste rechtstoepassing en deze te bevorderen. Zij zijn gebonden aan het EU-beginsel van Unietrouw.

Zij verzaken in dezen hun rechtsplicht als het gaat om het SMB-richtlijn van de EU. Zij hebben toegelaten dat niet het strenge milieuonderzoek heeft plaatsgevonden voorafgaand aan de besluitvorming over bv windenergie- en zonneparken.

Het Verdrag betreffende de Europese Unie is hier helder over.

Over Unietrouw volgt uit het arrest vh EU Hof van 25/6 dat gelet op het in artikel 4, lid 3, van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde beginsel van de loyale samenwerking (zie het arrest EU arrest van 25 juni 2020, paragraaf 83) het college en de burgemeester (CdK) – als in deze de bevoegde nationale autoriteit – verplicht is om alle noodzakelijke maatregelen te treffen om het verzuim van een milieubeoordeling voorafgaand aan het vaststellen van het Activiteitenbesluit te herstellen. Dit houdt concreet in:

1. dat de onderdelen van het Inpassingsplan die verwijzen naar, dan wel gebaseerd zijn op, het Activiteitenbesluit, in het bijzonder als ze betrekking hebben op geluid, slagschaduw en externe veiligheid, niet rechtsgeldig zijn en derhalve buiten toepassing moeten blijven, en
2. dat het college voor wat betreft diezelfde onderdelen, in het bijzonder als ze betrekking hebben op geluid, slagschaduw en externe veiligheid, pas nieuwe vergunningen kan verlenen,  indien deze zijn gebaseerd op een Activiteitenbesluit dat anders dan het huidige Besluit, wel in overeenstemming met de SMB-richtlijn is vastgesteld..

Bovenstaande wetsuitleg van onze hoogste rechter, het EU Hof van Justitie, kunnen de Nederlandse bestuurders niet langer naast zich neerleggen.

Het Democratisch Energie Initiatief roept alle raads- en statenleden op om in het belang van onze democratische rechtsstaat ‘hun’ bestuurders erop aan te spreken dat te doen waarvoor ze aangesteld zijn:de wet uitvoeren.

Wij roepen de bestuurders op zich te herbezinnen op hun rol in de energietransitie.

Een verstandig bestuurder die behoorlijk wil besturen gaat de juridische aspecten eerst grondig in beeld brengen, alvorens op de huidige leest van besluitvorming door te gaan. Bij twijfel niet inhalen maar besluitvorming aanhouden. Zowel afzonderlijke besluitvorming over windturbineparken en zonneweiden, als over de RES.

Begin oktober dient een Kort Geding in Drenthe bij de Rechtbank in Assen aangespannen door Platform Storm waar Jan Nieboer het boegbeeld van is. Gericht tegen het windturbinepark De Monden in de Veenkoloniën van Drenthe, die in strijd met de EU richtlijnen besloten is.

Wie als een blind paard doorgaat met onwettige besluitvorming en geen oog heeft voor de Europese rechtsontwikkeling ‘is van het padje af’, zeggen ze in Drenthe. Ergo: Deze bestuurders gaan in tegen de democratische rechtstaat.

Nico Broekema

Voorzitter Democratisch Energie Initiatief