Geen draagvlak Bossche polder

Dit opiniestuk is dinsdag 28 juli geplaatst in het Brabants Dagblad Tunnelvisie in de Bossche polder – BD280720

Lokale overheden en provincie zijn niet in staat om draagvlak te creëren voor opwekking van duurzame elektriciteit. Het plan voor een windpark in de polder tussen Den Bosch en Oss is een triest voorbeeld.
Van PASCAL SPELIER en NIJS VAN DER VAART

Alle gemeenten in Nederland zijn druk in de weer met Regionale Energie Strategieën (RES). Verdeeld in 30 RES-regio’s hebben de gemeenten als doel om 35 TWh aan duurzame elektriciteit op te wekken op land in 2030 [TWh staat voor Terawattuur, een eenheid voor opgewekte elektriciteit of verbruikte elektriciteit. Een miljoen gemiddelde Nederlandse huishoudens gebruiken circa 2,8 TWh, red.]. Pogingen van gemeenten om draagvlak te creëren voor deze transitie verlopen moeizaam en werken zelfs averechts, ook in Den Bosch. Uiterlijk 1 oktober moeten de RES-regio’s aangeven welk aandeel zij in de landelijke doelstelling voor hun rekening willen nemen.

Laten we vooropstellen dat de meeste Nederlanders het klimaatakkoord onderschrijven en de CO2-uitstoot drastisch willen verminderen door het opwekken van duurzame elektriciteit. Maar je kunt ook te veel duurzame elektriciteit opwekken. Inmiddels tellen de RES-biedingen van 29 regio’s al op tot meer dan 54 TWh. Gemeenten worden uitgedaagd om met een hogere ambitie te komen. Immers, bij het daadwerkelijk ruimtelijk inpassen en in de uitvoering zullen namelijk de nodige plannen afvallen of inkrimpen.

Sommige politieke partijen roepen ‘meer doen is toch goed’. Er zijn echter redenen waarom binnen de RES-opgave overbieden geen zin heeft. De opwekking van duurzame elektriciteit met zon en wind maakt dat de stroomproductie afhankelijk wordt van het (grillige) weer. Dat vraagt om een flexibel energiesysteem dat zorgt dat vraag en aanbod in balans zijn.

Als we de komende tien jaar meer dan 70 procent van ons verwachte elektriciteitsverbruik duurzaam opwekken, waarvan 35 TWh op land en 49 TWh op zee, dan kunnen er problemen ontstaan in het balanceren van vraag en aanbod. We zitten niet te wachten op een black-out waarbij in situaties van minder wind of zon er geen stroom uit het stopcontact komt. Om deze mogelijke onbalans te kunnen opvangen, blijft 30 procent opwekking van elektriciteit met fossiele brandstoffen en goede biomassa noodzakelijk. De opslagmogelijkheden voor duurzame elektriciteit zijn vooralsnog zeer beperkt.

Precies om die redenen heeft de Rijksoverheid een indicatief plafond, voor het verstrekken van zogeheten SDE++ subsidies, ingesteld op 35 TWh. De overheid verstrekt subsidies voor wat vanuit het Klimaatakkoord nodig is en niet voor het mogelijke surplus. Als de 35 TWh is bereikt, worden projecten die daarbovenuit komen niet meer gesubsidieerd. Zonder subsidie is wind en zon op land niet rendabel. De realistische verwachting is dat na 2030 andere duurzame opslagmethoden zoals waterstof beschikbaar komen en dat er na 2035 meer dan 70 procent duurzame elektriciteit kan worden opgewekt.

Onrust onder bewoners
Het feit dat RES-regio’s en gemeenten nu de lat voor zichzelf te hoog leggen, heeft als consequentie dat er onnodig veel onrust gezaaid wordt onder bewoners. Ze worden immers geconfronteerd met te grote zon- en windparken, waarvan achteraf zal blijken dat ze deels niet gerealiseerd worden. Dit gecombineerd met slechte informatie naar de burgers en een onduidelijk beslistraject is een giftige cocktail voor het toch al ontbrekende draagvlak.

Daarnaast gaat de materie met betrekking tot de energietransitie menig gemeenteraadslid boven de pet. Wethouders schermen met het doembeeld ‘als we niks doen, dan verliezen we de regie’, waardoor gemeenteraadsleden enigszins onder druk en uit angst instemmen met te hoge RES-biedingen. De RES-regio’s en gemeenten doen er verstandig aan te werken met realistische scenario’s. Zo niet, dan zetten ze de deur open naar een oncontroleerbare wedloop tussen grootschalige projecten om de overgebleven SDE++ subsidies.

Een schrijnend voorbeeld van hoe het mis kan gaan op het vlak van acceptatie, besluitvorming en draagvlak, doet zich voor in de RES-regio Noordoost-Brabant en in het bijzonder de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Stap voor stap bewandelt het college (VVD, CDA, D66, GroenLinks en Rosmalens Belang) daar samen met de gemeente Oss en de provincie een pad richting een vooringenomen besluit om een park van maximaal circa 49 windturbines te realiseren. En dat in een polder die van cultuurhistorisch belang is en na de Biesbosch het belangrijkste vogelgebied in Noord-Brabant. GROEN inZICHT, een vereniging van bewoners die strijdt tegen de komst van een grootschalig windturbinepark in deze polder, verwijt ‘s-Hertogenbosch al langer een tunnelvisie. De kaders van het project Duurzame Polder worden dusdanig vormgegeven, dat twee plannen van ‘windboeren’ gerealiseerd kunnen worden. Daarbij wordt de burger, maar ook de gemeenteraad regelmatig zand in de ogen gestrooid.

Allereerst werd in 2018 een nogal beperkte verkenning gedaan naar de mogelijkheid van grootschalige plaatsing van windturbines en zonnepanelen in de polder. Vervolgens werd begin juli 2020 in Den Bosch de RES en de Visie Energielandschap goedgekeurd door de gemeenteraad. In de Visie wordt de polder als transformatiegebied aangewezen voor grootschalige opwekking met wind en zon. Als laatste, en niet helemaal toevallig, werd daags na het goedkeuren van de Visie Energielandschap en de RES het Eindrapport Verkenning Duurzame Polder aangekondigd. Dat terwijl dit rapport al eind maart gereed was. Wethouder Van der Geld wordt nu door de oppositie ter verantwoording geroepen vanwege het achterhouden van informatie. Het voert te ver om het hele besluitvormingsproces te duiden, maar met de inmiddels ontstane onrust in de gemeenteraad van ‘s-Hertogenbosch kunnen we concluderen dat de kwaliteit van besluitvorming ronduit slecht is. GROEN inZICHT heeft inmiddels Wob-verzoeken gedaan naar het hele proces.

Uiteindelijk leidt dit alles tot een gebrek aan draagvlak: voor de grootschalige plannen ontbreekt nut en noodzaak. Wij roepen de overheden op geen schijnparticipatie te creëren, maar belanghebbenden op een adequate manier te betrekken en te werken aan het herstel van vertrouwen in de overheid. Alleen dan kan er draagvlak ontstaan voor de opgave waar we met z’n allen voor staan. En, als dat niet gebeurt, sta dan niet raar te kijken als het politiek landschap in Nederland nog verder gaat schuiven de komende jaren.

Pascal Spelier en Nijs van der Vaart zitten in het bestuur van Vereniging GROEN inZICHT in Rosmalen.